Atak paniki – jak nie uciekać, gdy nadchodzi?

Sposób myślenia osoby przeżywającej atak paniki jest bardzo impulsywny. A z impulsami jest jak z psem – nie można zmienić jego natury, ale można wpłynąć na jego zachowanie i nauczyć go dobrych manier. To niezwykle istotnie, gdy chcemy nauczyć się panować nad emocjami i nie uciekać, gdy nadchodzi fala lęku. Poświęciłam wiele czasu, aby zrozumieć swoje zaplecze emocjonalne. Obserwowałam procesy za które odpowiada ta racjonalna część mózgu, a także ta gadzia. Starałam się je zrozumieć, wyciągać wnioski i uczyć na błędach. Nasz umysł to taki komputer do przechowywania informacji, które zapisują się w nim podczas naszych działań. Panikowicz może działać racjonalnie jak Człowiek rozsądny lub jak Szympans – impulsywnie. Tak czy siak obie informacje zostaną zapisane i będą stanowiły punkty odniesienia w podczas przyszłych konfrontacji z lękiem.

Największym sekretem udanego życia osoby zmagającej się z atakiem paniki jest nauka balansowania między swoim mózgiem emocjonalnym i racjonalnym. Wyobraź sobie, że Twój umysł to Komputer  w którym mieszka: Człowiek (opierający się na faktach) oraz Szympans (kierujący się emocjami). Komputer to magazyn informacji służących jako punkty odniesienia. Tutaj wpadają informacje na temat myśli i zachowań Człowieka i Szympansa.

Szympans i Człowiek to dwie zupełnie różne osobowości, które mają inne style działania i myślenia. Kiedy jesteś spokojny i myślisz racjonalnie kontrolę przejmuje Człowiek. Gdy gwałtowne emocje biorą górę to uaktywnia się Szympans. To właśnie dlatego żałujemy po fakcie swoich zachowań (na przykład gdy chcieliśmy poćwiczyć, ale lenistwo zwyciężyło lub kolejny raz nakrzyczeliśmy na ekspedientkę w sklepie). Nie można wpłynąć na naturę Szympansa, ale można się nauczyć nim zarządzać. Szympans u osób zmagających się z atakami paniki jest wyjątkowo impulsywny i złośliwy. Jest taką tykającą bombą emocjonalną i nigdy nie wiadomo kiedy wybuchnie.

Zwykle Szympans współpracuje z Człowiekiem. Jednak gdy jedno z nich próbuje dominować to pojawia się problem, bo to dwie odmienne osobowości. A tak się dzieje, gdy nadchodzi atak paniki. Szympans próbuje dominować, gdyż chce nas obrobić przed “nadchodzącym niebezpieczeństwem”. Nasz umysł jest bombardowany ogromną liczbą informacji. Zarówno Człowiek jak i Szympans odbierają je oraz rozpatrują we własnych kategoriach. Szympans rozpatruje informacje bazując na uczuciach i wrażeniach. Aby ułożyć plan działania, wykorzystuje myślenie emocjonalne – bazuje na emocjach (przeczuciach, przesłanek, wrażeń). Człowiek interpretuje rzeczywistość opierając się na faktach. A fakty prowadzą w kierunku prawdy. Logika to podstawowe narzędzie pracy Człowieka. Oba procesy prowadzą do zupełnie innych interpretacji ten samej sytuacji. W wyniku tego proponowane rozwiązania danej sytuacji mogą się bardzo różnić.

Przeżywając atak paniki Szympans powie Uciekaj! Serce bije szybciej i to na pewno zawał!, a Człowiek Serce może bić szybciej i taka jest jego rola. Zresztą jeszcze nigdy nic nie się wydarzyło więc nie ma co panikować! Szympans i Człowiek interpretują tą samą sytuację na własne sposoby i podpowiadają najlepsze według ich osądu rozwiązanie. Większość czasu zgadzają się ze sobą, ale zdarzają się sytuacje konfliktowe takie jak na przykład atak paniki. W przypadku konfliktu zwykle zwycięża Szympans, gdyż najzwyczajniej reakcja emocjonalna następuje jako pierwsza. Gdy Szympans zwycięża to przejmuje kontrolę nad Twoim sposobem myślenia i zachowania. Wtedy zaczynasz uciekać…

Istnieje wiele strategii, które w trudnych sytuacjach pozwolą Ci wyciszyć Szympansa, a uaktywnić Człowieka. Innymi słowy pozwolą Ci nauczyć się myśleć logicznie, gdy nadchodzi atak paniki. Podstawą radzenia sobie z lękiem jest zdolność uświadomienia sobie swoich emocji w momencie ich pojawienia się.

Gdy poznasz mechanizm działania Szympansa, nauczysz się rozpoznawać moment, gdy przejmuje nad Tobą kontrolę i przestaniesz uciekać. Poniższe ćwiczenie pozwoli Ci zrozumieć różnicę między Szympansem, a Człowiekiem.

ĆWICZENIE:

Reagując na daną sytuację Szympans operuje tym co uważa za prawdopodobne. Nie szuka namacalnych dowodów. Jego sugestie nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Kieruje się emocjami, używa słów: czuję że, mam wrażenie, wydaje mi się itd. Bezpodstawnie wysuwa wnioski. Dla Szympansa wszystko jest czarne lub białe. Często myśli pesymistycznie i irracjonalnie.

Podaj przykład sytuacji w której zachowałeś się jak Szympans: (jaka to była sytuacja, opisz co robiłeś i jak się zachowałeś)

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

Człowiek kieruje się faktami. Aby opracować plan działania musi otrzymać racjonalne dowody. Na każdą sytuację patrzy w szerokiej perspektywie. Słowo dystans jest mu dobrze znane. Dla Człowieka wszystko jest szare i wyważone. Człowiek rozwiązuje problemy na podstawie argumentów oraz danych połączonych w logiczną całość informacji.

Podaj przykład sytuacji w której zachowałeś się jak Człowiek: (jaka to była sytuacja, opisz co robiłeś i jak się zachowałeś)

…………………………………………………………………………………………………………………………………..

A teraz zamień Człowieka z Szympansem. Jak zachowałby się Człowiek w  sytuacji w której zachowałeś się jak Szympans. A jak zachowałby się Szympans w sytuacji w której zachowałeś się jak Człowiek. Spróbuj opisać te sytuacje.

………………………………………………………………………………………………………………………………….

Koncept Szympansa i Człowieka został zaczerpnięty z książki Paradoks Szympansa prof. Steva Petersa, którą serdecznie Wam polecam.